Balıkesir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü

Oyun-Spor

A-Çocuklara Özgü Oyunlar:

Çocuk Oyunları el oyunları,topluluk halinde oynanan grup oyunları ve ip oyunları olarak üçe ayrılabilir.

1-El Oyunları: Genellikle iki kişi ile oynanan oyunlardır. İki oyuncu karşılıklı dururlar,elleri ve ayaklarıyla söyledikleri tekerlemenin ahengine uygun ritmik hareketler yaparlar. Her iki oyuncu da aynı hareketleri aynı anda yapıp,aynı tekerlemeyi söylerler. Oyunda geçerli bu ritmik hareketler bazen iki çocuğun sadece ellerini değişik şekillerde vurarak, bazense hem elleri hem de ayak hareketleriyle oynanmaktadır.

Hem el hem ayakla oynanan oyunlarda,bir birlerinin kollarına girip zıplaya zıplaya önce bir yana,sonra bir yana dönmeler yada önce birinin diğeri etrafında el şaklatarak dönmesi vb. şekiller göze çarpmaktadır.

Bu oyunlarda tekerlemelere ahenkli bir hava verilerek oyunun ritmi sağlanır. Tekerlemenin ahengini sağlamak için mısra sonları kafiyelidir. Oyun türlerinde ölçü olmadığı gibi mısra sayısı da tekerlemenin uzunluğuna kısalığına bağlıdır.

Oyun sözlerinde anlam aranmaz. Oyun sözleri çocukların rahatça söyleyebilecekleri sözlerden oluşur.

Tekerlemeler:

O mella nugetalla

Uvva andır mandır matmazella

Bir kuru kafa

Koydum rafa

Raftan aldım

Tepsiye koydum

Yemesiye tatlı

Maymun suratlı

İğde ağacı yarıldı

Kralın kızı bayıldı

Annesi geldi ayıldı

Babası geldi bayıldı.

●Demir kapı aralık

Kızlar beş bin dolarlık

Erkekleri sorarsan

Fıçıdan çıkmış pis balık

●-Adınız

-Mualla

-Ah ne ala Mualla

-Yaşınız

-Onbeş

-Tam Bana göre bir eş .Eviniz?

-Köşebeşı

-Tam bizim kinin yanıbaşı. Ne yersiniz?

-Fındık ,fıstık,dondurma

-Biraz da bana verir misiniz?

-Pışııık !

●Annem babam

Minareden su çeker su çeker

Halka da boynumdan geçer

Halka da boynumdan geçer

●Çantamı taktım koluma

Çıktım asfalt yoluna

Ben subayı beklerken

Çöpçü girdi koluma

●Ayakkabım toz atar

Çöpçü bana göz atar

Gözün kör olsun çöpçü

Elalem bize bakar

2-Grupça Oynanan Oyunlar:İlde grupça oynanan çocuk oyunlarından birkaçı şunlardır:

●Grup halinde toplanan çocuklar önce bir ebe seçerler. Bir yuvarlar oluşturulur. Ebe çocuklardan oluşan halkanın etrafında koşar adımlarla dolaşırken bir taraftanda hep bir ağızdan oyunun sözlerini tekrarlarlar:

Arabistan buğdayları

Seçtiğini biçerler

Ebe etrafında döndüğü halkadan her hangi bir arkadaşının omuzundan tutarak :

Kız seni almaya geldim,

Halini sormaya geldim

Bundan sonra çık dışarı

Diyerek arkadaşını halkadan çıkarır,arkasına alır. Ebeye takılan oyuncu da ebeyle beraber koşar adımla halkanın etrafında dönmeye başlar. Bir yandan da oyunun sözlerini söylemeye devam ederler:

Bir kızım oldu hah hah hah

Bir kızım oldu hah hah hah

Ebe yanına aldığı oyuncuyla en başından başlayarak aynı şeyleri tekrarlarlar. Böylece ebenin arkasına aldığı oyuncu sayısı her seferinde artar. Halkada bir kişi kalıncaya kadar oyuncular ebenin arkasına eklenerek devam eder. Bir kişi kaldığında oyun biter ve geri kalan bir kişi de tekrar başlayacak oyun için ebe seçilmiş olur.

●Oyuncular eşit sayıda gruba ayrılırlar. Sayışarak veya alışarak (Ebe grubu belirlemek için tekerleme veya küçük ayak oyunlarının kullanılması) ebe olan grubu belirlerler.

Oyun için bir yer seçilir. Sınırları çizilir. Ebe gruptan bir kişi bekçi seçilerek oyun yerinde bırakılır. İki gruptan ebe olmayan gruptaki oyuncular kaçarlar. Diğer grubunu oyuncuları da onları yakalamaya çalışırlar. Bu arada oyuncular grup arkadaşlarını bilmek zorundadır. Ayrıca hızlı koşanlar da bu oyunda avantajlıdır. Yakalanan oyuncular getirilip oyun yerine,bekçinin gözetimine bırakılır. Grup arkadaşları da yakalanan oyuncuları kurtarabilmek için bekçiye ve ebe oyunculara yakalanmadan gelip yakalanmış arkadaşlarından birine temas edip “ Ceryan” demesi gerekmektedir. Bekçinin diğer oyuncuları yakalanmış oyunculara yaklaştırmaması gerekmektedir. Oyun, ebe oyuncuları diğer oyuncuları hepsini yakalayıp oyun yerine getirmesiyle sona erer. Bu kez hiç sayışmadan diğer grup ebe olur.

●Eşit oyuncuya sahip iki grup oluşturulur. Birinci grup kendi aralarında hepsi birer takma isim bulurlar. Yan yana sıralanırlar. Aynı şekilde diğer grupta yan yana sıralanır. İki grup karşılıklı dururlar. Birinci grubun başı seke seke diğer grubun başına gider. Aralarında ahenkli bir şekilde şu konuşmalar geçer.

-Seke seke ben geldim

-Şıngırdaklım hoş geldin

-Bey babamın tabakası kalmış,onu almaya geldim.

-Beğen de beğendiğini al.

Daha sonra birinci grubun baş oyuncusu diğer grubun oyuncularının arkasından dolaşarak bir oyuncunun gözlerini kapatır. Grubundaki oyunculardan birinin takma ismini söyleyerek çağırır. Çağırılan oyuncu gözleri kapalı oyuncunun yani ebenin alnına- kim olduğunu belli etmeden – vurup yerine döner. Ebenin gözleri açılır ve kimin vurduğu sorulur. Kimin vurduğunu bilirse o oyuncu ebe oyuncunun grubuna geçer. Bilemezse ebe oyuncu karşı gruba geçer.

Oyun karşılıklı gidip gelmelerle devam eder.

3-İp Oyunları :Diğer oyunların yanı sıra ip atlama da çocukların özellikle kız çocuklarının en çok sevdikleri oyunlar arasında yer almaktadır. İki katlı ve tek katlı olarak sallanan iplerle atlanan ip oyunları vardır. Bir yandan ip atlanırken diğer yandan da bazı tekerlemeler söyleyerek oyun renklendirilir. İşte özellikle ip atlarken kullanılan tekerlemelerden bazıları şunlardır;

●Lelali Belkıs

İçeriye gel kız

İpten tut

Dışarıya çık kız

●Şirin baba gir

İçeriye gir

Gargamel geliyor

Dışarıya çık

●Arabi Arabi

Döner dolabi

Kızlar giyer

Naylon çorabi

Erkekler içer

Raki şarabi

Arabi Arabi

Döner dolabi

●Şu karşı ki dağlar

İçin için ağlar

Annesi ölmüş

Onun için ağlar

Şu karşıya bak

Otur da kalk

Sigaranı yak

Keyfine bak

Denizde dalga

Hoş geldin abla

Mendili salla

----- kere hopla

●Balkondan atla

Maydanoz topla

Kız ben sana ne dedim

Ağzını topla

Kızın adı Neşe

Saat geldi beşe

Haydi gidelim dansa

Orda yersin pasta

●Çi çi çikolata

Hani bana limonata

Limonata bitti

Hanım kız gitti

Nereye gitti

İstanbul’a gitti

İstanbul’da ne yapacak

Terlik pabuç alacak

Terlik pabucu napacak

Düğünlerde şıngır mıngır giyecek.

●Aydede aydede

Senin evin nerede

Şahin tepede

Karın napıyor

Yemek yapıyor

Kızın napıyor

Dikiş dikiyor

Oğlun napıyor

Köpek bakıyor

Hav hav hav

B-Büyüklerin Oyunları:

1-Geleneksel Kurtdereli Güreşleri

Ata yadigârı olan güreşi yurt içinde ve yurt dışında büyük başarılarıyla temsil eden ve her güreşinde arkasında Türk milletinin olduğunu hissettiğini söyleyen Kurtdereli Mehmet Pehlivan hem Osmanlı İmparatorluğu hem de Türk Cumhuriyeti Devleti döneminde örnek bir sporcu olmuştur.

Dünya spor tarihinde önemli bir yeri olan Balıkesirli ünlü sporcu Kurtdereli Mehmet Pehlivan adıyla 1961’den beri yağlı güreşler Kurtdereli Köyü’nde yapılmaktadır. Güreş kategorileri şunlardır:Baş,başaltı,büyük orta,küçük ort. büyük boy, küçük ort. küçük boy,deste büyük boy, deste orta boy, deste küçük boy,tozkoparan,teşvik,minik 1, minik 2. Temmuz ayının ikinci haftasında yapılan güreşlere Kırkpınar Güreşlerinde bulunan güreşçiler Kırkpınar’ın ardından buraya gelerek katılmaktadır.Üç gün süren etkinliklerin son günü yağlı güreşleri kapsamaktadır. 

2-Şerif Pehlivan Güreşleri

1946-1949 yılları arasında Türkiye Baş Pehlivanı Sındırgılı Şerif Pehlivan anısına Sındırgı İlçesi,Yüreğil Belediye Başkanlığı’nca 2001 ve 2002 yıllarında Ekim ayı içerisinde Şerif Pehlivan Yağlı Güreşleri ve kültür etkinlikleri düzenlenmiştir.2003 ve 2004 yıllarında maddi yetersizliklerden güreşler yapılamamıştır.

3-Mahalli Yağlı Pehlivan Güreşleri

İvrindi İlçesinde Eylül ayı içerisinde düzenlenen panayırlarda Mahalli Yağlı Pehlivan Güreşleri yapılmaktadır.

Hayvan Gücüne Dayanan Sportif Oyunlar-Karşılaşmalar;

1-Edremit-Güre Geleneksel Deve Güreşi Şenlikleri

Her yıl Aralık ayının son haftasında Edremit İlçesi’ne bağlı Güre Beldesi’nde geleneksel olarak deve güreşleri yapılmaktadır.Deve güreşlerine Ege Bölgesi’nin çeşitli yörelerinden ve Balıkesir İlçelerinden katılım olmaktadır.

Özel olarak yetiştirilen ve “Tülü” adı verilen erkek develer bu şenliğe uygun olarak tahsis edilen geniş alanlarda,her türlü güvenlik önlemi alınarak güreştirilmektedir.

Develer yaptıkları güreşe göre isim alırlar.Sağdan güreşen develere sağcı,soldan güreşen develere solcu,ayak oyunları yaparak rakibinin ayağını çengel alıp oturan develere bağcı,rakibini yıkmak ve kaçırmak için yan yana gelip ittiren ve başıyla ayaklarını yoklayan develere tekçi denilmektedir.Bunların içinde en makbul olan şekil tekçi develerin güreşidir. Güreşlerde 3 veya 5 kişiden kurulu Masa Heyeti ve bir Orta Hakem ile bir de Saha Komiseri bulunmaktadır. Ayrıca sahada görev yapan Ağız Bağcı,Ağız Kontrolörü,Urgancılar bulunmaktadır. Güreşlerde dereceye giren develerin sahiplerine para ödüllerinin yanı sıra develere de havut,havan vb. takımlar hediye edilmektedir.

Şenlik olarak kutlanan bu organizasyon bölgede çok sevilmekte ve iç turizme hareket getirmektedir.

2-Burhaniye Deve Güreşleri

Türkiye’nin en önemli birkaç deve güreşleri organizasyonundan biri olan Burhaniye Deve Güreşlerinin en az yüz yıllık bir geçmişi bulunmaktadır.Burhaniye ve Yöresinde her yıl üç defa Deve Güreşleri düzenlenmekte;Aydın,Germencik,Çanakkale,Antalya ve Bodrum olmak üzere çeşitli yörelerden her yarışmaya 75-100 arasında deve katılmaktadır.Güreşleri saha kapasitesine göre ortalama 5-6 bin kişi izlemektedir.Davul zurna eşliğinde yapılan deve güreşleri panayır havasında geçmektedir.

Güreşler için develerin hazırlıkları güreş sezonunun sonunda (Mart sonları) develerin sırtlarındaki havutlar çıkarılarak başlanır ve develer bakıma çekilir.Ekim ayının başlarında ise havaların serinlemesiyle antrenmanlara başlanır.Ekim sonlarında havutlar tekrar takılır.Havut takılması dualı törenlerle yapılır,mevlit okutulur ve pilav ayran dağıtılır.Aralık ayı başlarında antrenmanlar yoğunlaştırılır.

Yalnızca erkek develerin yarıştırıldığı güreşler üç kategoride yapılmaktadır: Başüstü, Baş,Başaltı.Teknik olarak ise develer güreşlerdeki dalışlarına göre adlandırılırlar.Sağdan dalanlara Sağcı, soldan dalanlara Solcu denilmektedir.Her iki yönden dalış yaparak dalış yaparak güreşen develer de vardır.

Güreşlerde 3 veya 5 kişiden kurulu Masa Heyeti ve bir Orta Hakem ile bir de Saha Komiseri bulunmaktadır.Ayrıca sahada görev yapan Ağız Bağcı,Ağız Kontrolörü,Urgancılar bulunmaktadır. “Cazgır” adı verilen görevli ise bir çeşit sunuculuk görevi yapmakta çeşitli mani ve beyitlerle develeri güreş alanına davet etmektedir.

Güreşlerde dereceye giren develerin sahiplerine para ödülleri yanı sıra develere de havut,havan vb. takımlar hediye edilmektedir.

Yörede yapılan deve güreşlerinin tarihleri şöyledir:

-Burhaniye :Aralık ayının 2.haftası

-Pelitköy :Şubat ayının ilk haftası

-Karaağaç :Şubat ayının son haftası

Grup Halinde Yapılan İnsan Gücü ve Hayvan Gücüne dayanan Sportif Karşılaşmalar-Yarışmalar

1-Karapürçek At Yarışları

Karapürçek At Yarışları Susurluk İlçesi’nin Karapürçek Beldesi’nde her yılın Mayıs ayının son haftasında veya Haziran ayının ilk haftasında düzenlenmektedir.1200 metre uzunluğunda olan koşu sahası Beldenin sınırları içerisinde bulunan mülkiyettedir.Arazide yarış yapılacak alan dışında bir kapalı tribün ve Hakem Heyeti kulübesi yer almaktadır.

Her yıl yarışa katılacak olanlara yarışmacılara yarışlardan bir ay öncesinde haber verilerek kayıt formları düzenlenmekte ve yarışa katılacak atlar Belde’ye bir hafta öncesinden gelmeye başlamaktadır.Yarışlara 300 ile 700 sayıları arasında at katılmaktadır.

Yarışlarda ödül olarak para ve her boyun birincisine de “bayrak” verilmektedir.Atın aldığı bayrak sayısına göre de bir sonra yapılacak rahvan yarışlarında kategorisi belirlenmektedir.Atlar için VI kategori vardır ve bu kategorilerden VI.sına gelen ve bunu kazanan at birinci olmaktadır.

Karapürçek At Yarışları’nda bulunan Hakem Heyeti genellikle 5 kişiden oluşmakta ve yarış günü bu yarışla uğraşan misafirlerin içinden seçilmektedir.Kendine has olan Rahvan At Yarışları Kuralları gelenek olarak her yıl uygulanmaktadır.